Czy w Grudziądzu ruszy lawina wykreślania budynków z Gminnej Ewidencji Zabytków?

Jednym z zadań gminy jest dbanie o obiekty zabytkowe na swoim terenie. W tym celu gmina prowadzi Gminną Ewidencję Zabytków (GEZ), do której wpisuje nieruchomości o wartości historycznej lub kulturowej. Wpis do GEZ jest dokonywany przez organ wykonawczy gminy, czyli wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, na podstawie zarządzenia, które jest aktem administracyjnym wewnętrznym. W Grudziądzu tymi sprawami zajmuje się Miejski Konserwator Zabytków.

18 maja 2023 roku w Dzienniku Ustaw opublikowano wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2023 r. (sygn. akt P 12/18), w którym Trybunał zweryfikował konstytucyjność postępowania w zakresie wpisu do gminnej ewidencji zabytków (dalej: „GEZ”) zabytków nieruchomych wyznaczonych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, tj. postępowania z art. 22 ust. 5 pkt. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840).

Trybunał Konstytucyjny uznał, że postępowanie to narusza prawo własności, ponieważ nie zapewnia właścicielowi zabytku nieruchomego odpowiedniej ochrony prawnej w trakcie jego trwania.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie określała dokładnie, jak powinna przebiegać procedura wpisu nieruchomości do GEZ i sporządzenia jej karty adresowej. W wielu przypadkach właściciel nieruchomości o fakcie, że jego własność figuruje w rejestrze zabytków dowiadywał się przypadkiem, gdy chciał np. przebudować lub rozebrać budynek. To oznaczało, że organ gminy mógł samodzielnie decydować, czy dana nieruchomość jest zabytkiem i wpisać ją do GEZ bez informowania właściciela i bez możliwości odwołania się od tej decyzji. 

Zdaniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dopóki nie dojdzie do zmian legislacyjnych zapewnianiających odpowiednią ochronę prawa własności właściciela nieruchomości, przede wszystkim przez umożliwienie mu uczestnictwa w procedurze wpisu do GEZ, to dokonywanie kolejnych wpisów do GEZ innych zabytków nieruchomych wyznaczonych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków jest bezprawne.

[ZT]84938[/ZT]

Co na to Prezydent Grudziądza Maciej Glamowski?

Odpowiedzi udzielił nam Miejski Konserwator Zabytków, który jest zainteresowany, aby przepisy pozostały "po staremu", które pozwalają na wpisywanie do GEZ dowolnego budynków. Nawet takiego, który nie ma cech zabytku. Dobrym przykładem jest grudziądzki dworzec kolejowy - trudno go nazwać zabytkiem. Wpis tej nieruchomości do ewidencji zabytków znacznie opóźniło jego remont, a koszty modernizacji będą dużo wyższe. 

Jest to niewłaściwa interpretacja wyroku. Wyrok ten dotyczy art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami o treści:

„5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:

3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.”

Informuję, że w Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Grudziądza nie figurują obiekty ujęte na podstawie wspomnianego art. 22 ust. 5 pkt 3 ww. ustawy.

Należy również przypomnieć, że zabytki objęte są ochroną na podstawie zapisów w poszczególnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego - czytamy w odpowiedzi.

W odpowiedzi Ratusza nie ma nic o tym, że postępowanie związane z wpisem nieruchomości do ewidencji zabytków narusza prawo własności. TK jednoznacznie stwierdził, że przepisy nie zapewniają właścicielowi zabytku nieruchomego odpowiedniej ochrony prawnej w trakcie trwania procedury wpisu i należy je zmienić. Do czasu nowelizacji przepisów wszelkie działania Miejskiego Konserwatora Zabytków są bezprawne.

W Polsce są już pierwsze wyroki o wykreślenie nieruchomości z Gminnej Ewidencji Zabytków. Czy tak będzie również w Grudziądzu?

[ZT]85249[/ZT]