Światowy Dzień Ziemi - potrzebna jest spójna i rzetelna edukacja klimatyczna

22 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Ziemi, którego tegorocznym hasłem przewodnim jest "Nasza moc. Nasza planeta". Jak podkreślają eksperci, w związku z trwającym kryzysem klimatycznym istotna jest edukacja ekologiczna i świadomość tego, że nasze działania mają ogromny wpływ na środowisko. "Skupieni na codzienności nie myślimy o Ziemi, więc przynajmniej raz w roku pojawia się świadomość tego, że Ziemia to planeta jedyna, jedyny dom, w którym możemy mieszkać" - powiedział PAP prof. Bogdan Chojnicki, klimatolog z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Zmiany klimatyczne są wymieniane jako jedno z największych zagrożeń dla świata, w którym żyjemy, jednak mało kto jest gotowy na poświęcenia i poważne zmiany w swoich działaniach. Według specjalistów brakuje rzetelnej i spójnej edukacji ekologicznej i zrozumienia, że mamy do czynienia ze zmianą systemu klimatycznego.

Według Michała Purola, dyrektora ds. rozwoju UNEP/GRID-Warszawa (UNEP, ang. United Nations Environment Programme, to program Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. środowiska), problem w budowaniu świadomości ekologicznej stanowi dezinformacja o stanie naszego środowiska. "Szacuje się, że ponad połowa informacji krążących w przestrzeni publicznej na temat środowiska jest nieprawdziwa. To nie tylko liczby - to sygnał, że potrzeba spójnej i rzetelnej edukacji, która zmotywuje społeczeństwo do działania" - podkreślił ekspert, cytowany w komunikacie prasowym z okazji Dnia Ziemi.

W raporcie "Ziemianie atakują" z 2024 roku 46 proc. Polaków wskazało, że zmiany klimatu to jedno z największych zagrożeń dla świata, w którym żyjemy; jedynie 5 proc. (w porównaniu do 13 proc. w 2022 r.) jest gotowe do poważnych poświęceń i akceptuje dotkliwe zmiany, jak wzrost podatków i cen.

"W edukacji dotyczącej klimatu brakuje zrozumienia, że to, z czym mamy do czynienia, to zmiana systemu klimatycznego" - podkreślił prof. Chojnicki. Klimatolog wyjaśnił, że zmiany te będą skutkować nie tylko wzrostem temperatury, ale także zmianą schematów pogodowych. "To powinno być kluczem do zrozumienia rzeczywistości i postrzegania jej jako pewnego systemu, na który wpływamy na różne sposoby z różną intensywnością" - zauważył.

Jako najbardziej destruktywne dla Ziemi działania człowieka prof. Chojnicki wskazał brak umiaru i brak długofalowego myślenia. Podkreślił, że podejmowane przez człowieka decyzje w mniejszym lub większym stopniu wpływają na środowisko i doprowadzają do jego zmian. "Gdy działamy bez umiaru, a przede wszystkim nie myślimy długofalowo, możemy eksploatować środowisko w taki sposób, że następnym pokoleniom już nic nie zostanie" - zaznaczył.

Ekspert UNEP/GRID podkreślił, że w edukacji klimatycznej dzieci ważne jest przekazywanie informacji o skutkach, które bezpośrednio wpłyną na komfort życia i stan zdrowia człowieka. Istotna jest również rozmowa na temat roli przyrody i ochronie ekosystemów, które stanowią środowisko do życia różnych gatunków roślin i zwierząt. Edukacja klimatyczna dzieci może być realizowana za pomocą programów, takich jak "Kubusiowi Przyjaciele Natury", wspierany przez UNEP/GRID-Warszawa.

Istotnym elementem kreowania ekologicznej świadomości jest wprowadzenie nawyków, które mają realny wpływ na środowisko. Zdaniem Michała Purola kluczowa jest rola dzieci, które coraz częściej inspirują dorosłych do zmian dotychczasowych zwyczajów. "Dla nich +ekologiczne+ znaczy +w pełni i szczerze+. Dorośli mogą się od nich uczyć determinacji, odwagi i tego, jak wielką wartość ma codzienna konsekwencja" - podkreśla Purol. Z pozoru proste zwyczaje, takie jak unikanie używania produktów jednorazowych, robienie świadomych zakupów czy segregacja odpadów, są niezwykle ważne w budowaniu ekologicznej świadomości.

Według prof. Chojnickiego warto jest przypominać o codziennych eko-nawykach, właśnie takich jak segregacja śmieci, których ogromna produkcja będzie oddziaływać na nasze środowisko przez następne setki lat. Nasze obecne działania stwarzają kolejne problemy, z którymi będą się mierzyć kolejne pokolenia. "Warto wspomnieć o tym, że te olbrzymie ilości odpadów niesegregowanych trafiają często do oceanów, co można nazwać świadectwem niefrasobliwości o przyszłość naszej planety" - dodał.

Światowy Dzień Ziemi obchodzony jest cyklicznie od 22 kwietnia 1970 roku. W 2009 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych ustanowiło tę datę Międzynarodowym Dniem Matki Ziemi. Obchodzone równolegle wydarzenia mają na celu promowanie świadomości ekologicznej w społeczeństwie, a także zachęcić do wyrabiania nawyków proekologicznych.

Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterres podczas wypowiedzi z okazji Międzynarodowego Dnia Matki Ziemi w 2021 roku podkreślił, że nasza planeta jest w stanie krytycznym. "Musimy zakończyć naszą wojnę z naturą i przywrócić ją do dawnego stanu" - powiedział. Rok później zaznaczył, że działania na rzecz poprawy środowiska muszą zostać przyspieszone. "Mamy tylko jedną Matkę Ziemię. Musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby ją chronić" - podkreślił Guterres.

Barbara Chmielarz (PAP)

bch/ bar/ mhr/