Jest projekt ustawy o ROP. MKiŚ: wydatki gmin na odpady spadną o jedną czwartą

Jak zaznaczono w uzasadnieniu projektu ma on na celu dostosowanie polskich przepisów do wymagań unijnej dyrektywy opakowaniowej PPWR poprzez utworzenie w Polsce nowego modelu systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla opakowań oraz ustanowienia regulacji koniecznych do wdrożenia rozporządzenia w tym zakresie.  

Z kolei w OSR projektu wskazano, że nowe przepisy „będą służyły zapobieganiu negatywnemu wpływowi opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko i zdrowie ludzkie oraz będą miały wpływ na zmniejszanie kosztów ponoszonych przez mieszkańców w związku z odbiorem odpadów komunalnych z nieruchomości oraz odpowiedniego finansowania podmiotów gospodarujących odpadami”. 

Resort klimatu oczekuje, że nowy model ROP zapewni finansowanie gospodarowania odpadami opakowaniowymi wytworzonymi w systemie gminnym (finansowanie gmin i podmiotów przetwarzających odpady opakowaniowe), co będzie stanowiło blisko 24 proc. wydatków gmin. 

„W konsekwencji, wydatki gmin i związków międzygminnych na gospodarkę odpadami komunalnymi powinny ulec pomniejszeniu o te wartości oraz zapewnić stabilizację, a w dłuższej perspektywie zmniejszenia realnych kosztów (po uwzględnieniu inflacji) ponoszonych przez mieszkańców w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi” – podkreślono w OSR.

Najważniejsze założenia nowego modelu ROP

Projekt wprowadza nową, szerszą definicję producenta, obejmującą każdego wytwórcę, importera lub dystrybutora, który udostępnia opakowania lub produkty w opakowaniach na terytorium państwa członkowskiego, niezależnie od techniki sprzedaży.

Zgodnie z projektem producenci będą zobowiązani do uiszczania opłaty opakowaniowej za każdy kilogram wprowadzonego opakowania. Jej wysokość będzie zróżnicowana dla poszczególnych materiałów opakowaniowych, z uwzględnieniem zasad ekomodulacji, a stawki zostaną określone przez Ministra Klimatu i Środowiska na podstawie kryteriów opracowanych przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Niższa stawka opłaty opakowaniowej dla opakowań wielokrotnego użytku ma zachęcać do ich stosowania.

Opłata ma pokrywać koszty funkcjonowania systemu ROP, w tym selektywnego zbierania i przetwarzania odpadów, rozwoju systemu zbiórki, edukacji ekologicznej oraz zadań NFOŚiGW i IOŚ-PIB.

Zgodnie z projektem opłata będzie wnoszona kwartalnie na rachunek właściwego marszałka województwa, który następnie przekaże wpływy na rachunek NFOŚiGW.

Kluczowa rola NFOŚiGW w modelu ROP 

Projektowany model ROP zakłada powierzenie NFOŚiGW zadań organizacji odpowiedzialności producenta, która w imieniu producentów będzie realizowała obowiązki wynikające z ROP, w ramach zamkniętego obiegu finansowego.  

Fundusz będzie m.in. udzielał wsparcia finansowego (rekompensat) gminom oraz innym uprawnionym podmiotom. 

Wsparcie dla gmin będzie obejmować stały przepływ finansowy (ok. 6 zł na mieszkańca) za utrzymanie systemu odbioru odpadów opakowaniowych oraz zmienny przepływ za każdą megagramę (Mg) komunalnych odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi.

Wsparcie otrzymają również podmioty odbierające odpady z nieruchomości niezamieszkałych, zbierające inne niż komunalne odpady opakowaniowe, przetwarzające odpady (sortownie, MBP), a także recyklerzy (w zakresie odpadów o ujemnej wartości rynkowej). Przy czym warunkiem otrzymania wsparcia będzie złożenie wniosku wraz ze sprawozdaniem z BDO i raportem biegłego rewidenta.

W nowym modelu marszałkowie województw będą odpowiedzialni za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej, jej redystrybucję, a także za prowadzenie czynności sprawdzających i kontroli u producentów i podmiotów objętych systemem ROP. 

Z kolei IOŚ-PIB  będzie pełnił rolę analityczno-badawczą w nowym systemie. Będzie m.in. opracowywał analizy do określenia stawek opłaty, sporządzał sprawozdania, wykonywał badania morfologii odpadów i określał potrzeby inwestycyjne.

Nadzór nad całym systemem będzie sprawował Minister Klimatu i Środowiska, który będzie m.in. wyznaczał kierunki rozwoju systemu, nadzorował działania NFOŚiGW i IOŚ-PIB, powoływał Radę Dialogu ROP i określał standardy edukacji ekologicznej.

Okres przejściowy ROP

Zgodnie z projektem wprowadzenie nowego modelu ROP nastąpi po dwuletnim okresie przejściowym. W latach 2026 i 2027 obowiązywać będą dotychczasowe zasady ROP z ustawy o gospodarce opakowaniami, uzupełnione o obowiązkową cząstkową opłatę opakowaniową wnoszoną w II i IV kwartale. W tym okresie NFOŚiGW będzie wypłacać gminom rekompensaty (stały przepływ w 2026 i 2027 oraz zmienny w 2027). Z kolei producenci nadal będą musieli dokumentować osiągnięcie poziomów recyklingu poprzez pozyskiwanie dokumentów DPR i EDPR, głównie za pośrednictwem organizacji odzysku.

Natomiast od 1 stycznia 2028 r. zostanie zniesiony obowiązek osiągania przez producentów poziomów recyklingu oraz nastąpi likwidacja opłaty produktowej za opakowania. Dokumenty DPR i EDPR zostaną zastąpione nowymi instrumentami sprawozdawczymi.

Zgodnie z projektem organizacje odzysku opakowań mają zakończyć działalność w dotychczasowej formie po okresie przejściowym, tj. w 2028 r..
System gospodarowania odpadami komunalnymi i obowiązki gmin zostaną zachowane, z wprowadzeniem obowiązku informowania mieszkańców o partycypacji producentów w kosztach.

mp/