Pokolenie Z – „Z” jak zestresowane. Dzień Zdrowia Psychicznego

Dla wielu nastolatków stres nie jest wyjątkową sytuacją – 57% młodzieży deklaruje, że odczuwa go niemal codziennie. Mimo to wciąż brakuje przestrzeni, by mówić o nim otwarcie. Wyniki badań w ramach akcji „POLećmy ze wsparciem” pokazują wyraźnie: młodzi ludzie doświadczają chronicznego stresu związanego ze środowiskiem szkolnym. 68% badanych wskazuje na sprawdziany i nadmiar materiału jako główną przyczynę napięcia, dodatkowo, 32% odczuwa stres związany z relacjami rówieśniczymi. Dla 43% stres ma związek z wyglądem zewnętrznym i samooceną. Młodzież rzadko zgłasza swoje trudności dorosłym, bo czuje się niezrozumiana, obawia się reakcji lub nie chce nikogo martwić. To ważny sygnał dla dorosłych. Nastolatki wskazują potrzebę wsparcia i nauki radzenia sobie ze stresem.

W ramach kolejnej edycji kampanii „POLećmy ze wsparciem”, realizowanej przez MM Kwidzyn, skupiającej się na zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży, przeprowadzono badania ankietowe na temat stresu z uczniami w wieku 14-18 lat. Wyniki pokazują kompleksowo podejście do stresu, który -choć jest częścią życia - nie jest przez młodych oswojony, często paraliżuje i nie pozwala żyć pełnią życia. Chroniczny stres może natomiast prowadzić do problemów związanych ze zdrowiem psychicznym.

- Polska Akcja Humanitarna i marka papierów biurowych POL, już po raz piąty łączą siły, by działać na rzecz zwiększenia świadomości dotyczącej zdrowia psychicznego wśród uczniów. Tegoroczna edycja związana jest z tematyką stresu. Czas przekonać się o tym, że choć jego źródła z biegiem lat się zmieniają, to sam stres wciąż pozostaje ten sam. Im szybciej wypracujemy sobie strategie radzenia sobie z nim i zrozumiemy, że jest nieodłącznym elementem życia, tym po prostu – będzie żyło nam się lepiej i bardziej świadomie. W tym roku przygotowaliśmy karty edukacyjne „NO STRESS”, które pomagają rozpocząć rozmowę między młodym pokoleniem a dorosłymi – mówi Julia Włodarska, koordynatorka programu Pajacyk Pomoc Psychospołeczna.

Stres. Codzienność pod napięciem.

Stres szkolny jest zjawiskiem powszechnym. Aż 57% nastolatków deklaruje, że odczuwa stres niemal codziennie, co oznacza, że dla większości uczniów napięcie emocjonalne towarzyszy edukacji w sposób niemal stały. Dla 15% stres pojawia się raz–dwa razy w miesiącu, a tylko 23% doświadcza go sporadycznie. Główne źródło to przeciążenie materiałem, sprawdziany i presja rówieśników, ale także relacje rówieśnicze i samoocena. Ze spontanicznych wypowiedzi młodzieży wynika, że stres to przytłaczająca emocja, która objawia się zarówno somatycznie, jak i emocjonalnie.

Badani najczęściej wskazywali ból brzucha, brak energii i napięcie emocjonalne (około 33%), ale także poczucie przytłoczenia, rozdrażnienie (31%) i smutek (25%). Co czwarty nastolatek ma problemy ze snem i koncentracją. To sygnał, że stres przenika codzienność młodych ludzi i może wpływać nie tylko na ich samopoczucie, ale również na funkcjonowanie w szkole i relacjach. Choć 6% badanych deklaruje brak objawów, zdecydowana większość doświadcza stresu w bardzo realny, często bolesny sposób.

Największe natężenie stresu uczniowie wskazują w czasie zakończenia semestru (41%), co wiąże się z wystawianiem ocen, zaległościami i próbami ratowania średnich. Okres sprawdzianów w środku semestru (25%) to kolejny punkt zapalny, stresujące są też egzaminy kończące szkołę (27%). 21% twierdzi, że stres trwa przez cały rok jednakowo.

- Dziś wyraźnie widać, że system edukacji i presja ocen to jedne z głównych źródeł stresu. Wciąż pokutuje przekonanie, że sukces to przede wszystkim „piątka w dzienniku”. Tak myślą nie tylko uczniowie, ale bardzo często także ich rodzice. Tymczasem taki model prowadzi do niskiego poczucia własnej wartości – młodzi ludzie zaczynają oceniać siebie wyłącznie przez pryzmat stopni, a nie tego, kim są, jakie mają talenty czy jak radzą sobie w relacjach. Potrzebujemy więcej treści i działań, które pokazują alternatywne definicje – takie, które nie opierają się wyłącznie na wynikach, ale uwzględniają rozwój osobisty, satysfakcjonujące relacje i budowanie zdrowego poczucia własnej wartości – mówi dr Agata Marciniak na co dzień pracująca z młodzieżą jako pedagog w sieci szkół TEB Edukacja.

Stres to demotywator. Dorosły to moderator?

Dla 93% przedstawicieli pokolenia Zet stres to wyłącznie negatywny element życia – jedynie 1% uważa, że może on działać motywująco. Dorośli, dzięki swojemu życiowemu doświadczeniu, mogą pełnić rolę „moderatora” emocji, oczekiwań i wsparcia dla młodszych podopiecznych. Często to jednak myślenie życzeniowe – zaledwie 26% młodzieży uważa, że dorośli rozumieją, że stres szkolny może być tak samo intensywny jak stres dorosłych w pracy. Aż 45% nie czuje takiego zrozumienia, a prawie jedna trzecia (29%) nie ma zdania. To pokazuje, że młodzi ludzie nie czują się traktowani poważnie – ich doświadczenia są często bagatelizowane lub porównywane do „prawdziwych problemów” dorosłych. Taki wynik wskazuje na lukę komunikacyjną pomiędzy dorosłymi a młodymi – młodzież nie ma poczucia, że jej emocje są zauważane lub wystarczająco rozumiane.

Ponad połowa Zetek (56%) często ukrywa przed dorosłymi, że coś ich martwi. Zaledwie 21% deklaruje, że prawie nigdy tego nie robi. Ten wynik pokazuje, że młodzież rzadko otwiera się przed dorosłymi z własnej inicjatywy – emocje i problemy są często tłumione. Jak wskazują badania, młodzi nie dzielą się swoimi troskami z dorosłymi z uwagi na obawę przed zamartwianiem bliskich (33%) oraz przekonanie, że powinni radzić sobie sami (33%).

Blisko jedna trzecia przyznaje też, że nie potrafi rozmawiać o emocjach. To wyraźny sygnał braku narzędzi i wsparcia emocjonalnego. Dodatkowo, 19% uważa, że i tak nie uzyska pomocy, a 17% boi się reakcji dorosłych.

Choć 59% badanych twierdzi, że ma w swoim otoczeniu dorosłego, któremu ufa, to w praktyce najczęściej wskazywaną osobą jest przyjaciel (50%), czyli rówieśnik. Na dorosłych – rodziców (37%), rodzeństwo (15%) lub terapeutę (8%) – wskazuje zdecydowanie mniej osób. Co szczególnie niepokojące, nauczyciele i pedagodzy szkolni są na końcu tej listy (odp. 3% i 4%).

Leżeć. Obserwować. Czy w bierności jest metoda?

Najczęściej wskazywaną strategią radzenia sobie ze stresem jest słuchanie muzyki (54%), co może być formą samoregulacji emocji i oderwania się od trudnych myśli. Popularne są też gry komputerowe i oglądanie seriali (34%). Niepokojący jest fakt, że aż 33% Zetek nie robi nic w sytuacjach stresowych, przyznając, że po prostu „leży i czeka, aż przejdzie”. To wpisuje się w ogólnoświatowy trend określany jako „bed rotting” (z ang. „gnicie w łóżku”), popularny zwłaszcza na TikToku. Polega on na spędzaniu większości dnia w łóżku, często z telefonem i jedzeniem, jako formie odpoczynku i odreagowania napięcia. Psychologowie ostrzegają jednak, że choć krótkotrwałe „gnicie w łóżku” może przynieść ulgę, w dłuższej perspektywie niesie ryzyko problemów ze snem, zaniedbywania obowiązków czy pogłębiającej się izolacji społecznej. Ponadto młodzież wskazuje także takie sposoby jak: płacz (24%) i rozmowa z bliską osobą (22%), czyli bardziej emocjonalne lub relacyjne strategie. Sport wybiera zaledwie (!) 18%, a zajadanie stresu 16%.

- Młodzi ludzie dostrzegają, że obecne sposoby mogą być niewystarczające lub nieskuteczne. Połowa badanej młodzieży (50%) deklaruje potrzebę nauki radzenia sobie ze stresem. Tylko 21% ogółu nie widzi takiej potrzeby. Ta otwartość na zdobywanie kompetencji emocjonalnych to pozytywny sygnał.

Jednocześnie brakuje edukacji w zakresie holistycznego zdrowia – niepokojąco mało osób wskazuje sport jako sposób na łagodzenie napięć – podsumowuje Yulia Tkachuk, ekspertka merytoryczna programu Pajacyk Pomoc Psychospołeczna.

Stres? Rozegrajmy go!

Eksperci podkreślają, że kluczowa jest normalizacja rozmowy o stresie. Pomóc może w tym gra edukacyjna, która powstała w ramach tegorocznej edycji „POLećmy ze wsparciem”. Młodzi muszą wiedzieć, że nie są sami – a dorośli powinni nauczyć się słuchać, nie oceniać. To pierwszy krok, by realnie pomóc.

Karty edukacyjne „NO STRESS” powstałe we współpracy z ekspertami z Polskiej Akcji Humanitarnej. Ich celem jest:

• zachęcenie do dialogu i budowania relacji opartych na zrozumieniu i wsparciu,
• ułatwienie nawiązania porozumienia w tematach związanych z emocjami i stresem,
• wsparcie emocjonalne oraz bezpieczeństwo dzieci i młodzieży.

Karty „NO STRESS” oraz badanie stresu wśród nastolatków są elementami kolejnej, już piątej odsłony kampanii „POLećmy ze wsparciem” realizowanej przez MM Kwidzyn, producenta papierów biurowych POL, przy zaangażowaniu Polskiej Akcji Humanitarnej. Można je pobrać bezpłatnie ze strony www: https://polecmyzewsparciem.pl/materialy. W poprzednich edycjach powstał także poradnik dla nauczycieli i rodziców, pomagający rozpoznawać niepokojące sygnały i sposoby reakcji na problemy psychospołeczne dzieci i młodzieży czy karty „EmocJA” – narzędzie dla młodzieży pomagające zrozumieć emocje.

POL oprócz działań na rzecz zwiększenia świadomości na temat zdrowia psychicznego wspiera PAH także materialnie. W tym roku już po raz kolejny przekazał środki finansowe na rzecz programu Pajacyk Pomoc Psychospołeczna. Wspiera on różne formy zajęć psychoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat, tym samym zwiększając dostęp do kontaktu ze specjalistami.

***

Badanie stresu wśród nastolatków, przeprowadzone w dniach 5-13.06.2025, zrealizowane przez TEB Research na zlecenie producenta papieru POL. Badanie zostało zrealizowane techniką CAWI w całej Polsce. Łącznie przeprowadzono 1000 wywiadów wśród uczniów szkół średnich (LO i Technikum), w wieku 14-18 lat. Baza respondentów TEB Edukacja.